عام استغراقیلفظ مفید شمول حکم نسبت به همه افراد موضوع به طور مستقل را عام استغراقی می‌گویند. ۱ - تعریفعامی که موضوع حکم قرار گرفته، به گونه‌ای که حکم بر تک تک افراد موضوع به طور جدا گانه بار شده است، عام استغراقی نام دارد. در عام استغراقی، شمول و سریان افرادی به گونه ای لحاظ شده است که نسبت به هر فردی از افراد عام، حکمی مستقل و اطاعت و عصیان جداگانه ای مطرح است؛ برای مثال، اگر مولا بگوید: " اکرم کل فقیه " معنایش این است که اگر زیدِ فقیه اکرام شود یک اطاعت محقق شده است و اگر تعداد فقیهان _ بر فرض _ بیست نفر باشد و همه به جز یک نفر از آنها اکرام شوند، نوزده امتثال تحقق یافته و یک معصیت رخ داده است. ۲ - فرق عموم استغراقی و عام استغراقیفرق عموم استغراقی و عام استغراقی این است که عموم، بیشتر در مورد معنا و عام در مورد لفظ به کار می‌رود. ۳ - مقابل عام استغراقیعام استغراقی، مقابل عام بدلی و عام مجموعی می‌باشد که در هر سه آنها عمومیت به حسب افراد است اما چگونگی شمول آنها بر افراد و نیز تعلق حکم به آنها در هر یک با دیگری تفاوت دارد. [۲]
مكارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۲، ص۸۷.
[۳]
خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، ج۲، ص۲۱۱.
[۴]
سبزواری، عبدالاعلی، تهذیب الاصول، ج۱، ص۱۴۹.
[۵]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۱، ص۲۱۱.
[۶]
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۱، ص۳۰۲.
[۸]
فیض، علیرضا، مبادی فقه واصول، ص۲۱۸.
[۹]
ولایی، عیسی، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، ص۲۴۱.
[۱۰]
مشكینی، علی، تحریر المعالم، ص۱۰۱.
[۱۱]
آخوند خراسانی، محمد كاظم بن حسین، كفایة الاصول، ص۲۵۳.
[۱۳]
فاضل لنكرانی، محمد، ایضاح الكفایة، ج۳، ص۳۵۵.
[۱۴]
فاضل لنكرانی، محمد، سیری كامل دراصول فقه، ج۷، ص۶۰۶-۶۰۷.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوين توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، برگرفته از مقاله «عام استغراقی». |